Türkiye ile ABD arasında son dönemlerde ivmesi giderek artan bir görüşme trafiği var. Ve bu sürecin taşıyıcı kolonu savunma sanayii ürünleri. İlk etapta F-16 modernizasyonu ve yeni savaş uçakları ya da F-35 meselesi akla gelse de arka planda çok farklı başlıklarda da iki ülke hızla yol alıyor.
Temel olarak uzun bir süredir aynı zeminde buluşamayan Ankara-Washington hattında bazı hamleler ‘güven artırıcı adım’ olarak kabul ediliyor. ABD’nin Ankara Büyükelçisi Jeff Flake açıklayana kadar kimse Türkiye’den bir firmanın Teksas’ta üretilecek 155 mm obüs mühimmatı için üç yeni hat kurduğunu bilmiyordu.
Söz konusu açıklamanın ardından en çok merak edilen konulardan biri de ABD’nin neden bu hat için Ankara’nın kapısını çaldığı meselesi oldu. Bu sorunun cevabına geleceğiz ancak daha öncesinde Washington’un ne amaçla böyle bir hat kurduğu meselesine değinmek gerekiyor.
UKRAYNA’YA YÜZ BİNLERCE TOP MERMİSİ GELDİ
Geçtiğimiz yılın hem şubat hem de haziran aylarında uluslararası medyaya konuyla ilgili iki ayrı çalışma yansıdı. İlk çalışmaya göre Ukrayna, Rusya’ya karşı çok ciddi sayılarda obüs mühimmatı kullanıyordu. Öyle ki Kiev yönetimi, 6 aylık süreçte sadece ABD’den 800 binin üzerinde 155 mm obüs mühimmatı teslim almıştı.
Ancak o dönemde gerek Ukrayna gerek Avrupa Birliğiyetkilileri tarafından yapılan açıklamalar bu baş döndürücü rakamlara rağmen yeterli sayıda mühimmat olmadığı ve desteğin kesilmesi halinde Ukrayna’nın bu savaşı kaybedeceği yönündeydi.
Burada AB için de küçük bir parantez açmak gerek. Birlik ilk açıklamasında Ukrayna’ya 2024 yılı mart ayına kadar 1 milyon top mermisi göndereceğini taahhüt etmişti. Raporlara göre AB’nin bugüne kadar yolladığı rakam net olmamakla birlikte kimi kaynaklarda 300 bin civarında.
AB DIŞINDAN SATIN ALIM REDDEDİLDİ
AB ülkelerinin üretim kapasiteleri göz önüne alındığında söz verilen 1 milyon top mermisinin Mart 2024’e kadar gönderilemeyeceği net. Ancak burada AB tarafının süreç içinde savrulduğu durum dikkate değer.
Örneğin ‘1 milyon top mermisi sözümüzü tutamazsak o zaman AB dışından satın alım yolu açılır’ demişlerdi. Ancak Fransa, Güney Kıbrıs ve Yunanistan, AB dışından bir satın alım kararını engellemek için ortak hareket etme noktasında anlaştı.
Hatta Yunan basınına yansıyan iddialara göre, geçtiğimiz günlerde düzenlenen AB Siyaset ve Güvenlik Komitesi toplantısında Ukrayna’nın ihtiyacı olan insansız hava araçları ve top mermileri gündeme geldi. Ancak üç ülke, her iki konuda da AB tarafından finanse edilecek ve büyük ihtimalle Türkiye’den tedarik edilecek bu satın alımları veto etti.
ABD’NIN STOKLARI SU GİBİ ERİYOR
Madalyonun diğer yüzünde bulunan ABD’nin de obüs mühimmatı konusunda eli çok rahat değil.
Geçtiğimiz yılın mart ayında bu konuyu yüksek sesle dile getiren ABD’li yetkililer temel olarak ülkedeki top mermisi üretiminin çok az olduğunu, buna karşın özellikle Ukrayna’ya gönderilenler nedeniyle çok hızlı bir tüketimle karşı karşı kaldıklarını söylemişti.
Haliyle bu durum hem Ukrayna’ya verilen desteğin sürdürülebilmesi hem de ABD’nin kendi stoklarının dolu olması adına kritik bir noktaya evrildi. İşte Washington yönetimi bu nedenle bir karar verdi ve Teksas’ta bulunan fabrikada 155 mm obüs mühimmatı üretilmesi için üç yeni hat satın aldı.
ABD OBÜS MÜHIMMATİ İÇİN NEDEN TÜRKİYE’Yİ TERCİH ETTİ?
Bu sorunun yanıtı nereden baktığınıza bağlı olarak değişmekle beraber burada birincil sebebin ticari olduğu sır değil. Sonuç olarak ABD’nin bir ihtiyacı vardı ve bunu NATO standartlarında yapabilecek ülkeler belliydi. Türkiye hem standartlar hem de daha az maliyete bu işi üstlenebilecek merkez olarak öne çıktı.
Savunma sanayii sektörü bu satışla ciddi bir döviz girdisi kazandı evet ama işin bir de siyasi boyutu var. Özellikle Temmuz 2016’dan bu yana Ankara-Washington arasında ciddi bir güven bunalımı yaşandığı biliniyor. Sonuç olarak iki ülke de diyalog zemininden uzaklaşmıştı.
Ancak son dönemlerde, savunma sanayiinin taşıyıcı kolon olduğu yeni bir süreç inşa edildi. Sektöre yakın kimi isimlere göre ABD’nin obüs mühimmatı için Türkiye’yi tercih etmesinde ekonomik sebepler baskın olabilir. Ancak başkentler arasında artan görüşme trafiğinin bir yansıması olarak Türkiye’de karar kılınmış olma ihtimali de göz ardı edilmemeli.
Teksas’da üretilecek obüs mühimmatının Ukrayna’ya gönderilip gönderilmeyeceği ya da tam olarak nerede kullanılacağını şimdiden kestirmek zor. Ancak kesin olarak bildiğimiz şey, Büyükelçi Flakes’in söylediği üzere ABD-Türkiye savunma ortaklığı sayesinde Amerika’da üretilen 155 mm’lik mermilerin yaklaşık yüzde 30’unun Teksas’taki bu fabrikadan geleceği…
